فواید و خواص خرما: در روایات اسلامی منسوب به معصومین علیهم‌السلام بر فواید خرما و رطب تاکید شده است. رطب، خرمایی است که هنوز کاملا نرسیده و رنگش هنوز تیره نشده است. از منظر طب سنتی ایرانی، طبع خرما گرم و تر است، اما گونه‌های خشک خرما طبع گرم و خشک دارند. خرما بسیار مغذی است و ویتامین‌ها و مواد معدنی متعددی دارد. در ایران و از جمله در استان‌های کرمان، خوزستان و فارس گونه‌های مختلفی از خرما کشت می‌شوند که خرمای مجول، خرمای دگلت، خرمای مضافتی و خرمای پیارم از آن جمله‌اند. در این مطلب به برخی از فواید و خواص خرما اشاره می‌شود. و چون ظاهرا خرمای مجول و خرمای دگلت در بازارهای جهانی شهرت بیشتری دارند، جدول ارزش غذایی این دو گونه خرما نیز برای نمونه ارائه خواهدشد.
خرما اگر به‌اندازه مصرف شود، نه تنها برای خردسالان و زنان باردار ضرری ندارد، بلکه مفید است.
خرما در غذاها و خوراکی‌های ایرانی
ایرانی‌ها خرما را خام و در برخی مناطق، پخته نیز می‌خورند. از شهد خرما نیز فرآورده‌های مختلفی تهیه می‌شود. برخی از غذاها و خوراکی‌هایی که با خرما تهیه می‌شوند چنین هستند:
- قیساوا (دستور پخت)
- حلوای خرما (دستور پخت)
- نان خرمایی (دستور پخت)
- رنگینک خرما (دستور پخت)
- ترشی خرما (دستور تهیه)
- کلوچه خرمایی (دستور پخت)
- تارت خرما و گردو (دستور پخت)
- ترافل خرما (دستور پخت)
طبع، فواید و خواص خرما در طب سنتی ایرانی
به‌نوشته سایت طبایع، طبع خرما در طب سنتی ایرانی، گرم و تر است اما خرماهای خشک طبع گرم و خشکی دارند. خرما مغذی و چاق‌کننده است، برای شنوایی و بینایی مفید است و به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند اما برای افرادی که تب دارند یا سرما خورده‌اند، مضر است و بیماری را تشدید می‌کند. چون طبع خرما گرم است، گرم‌مزاجان و افرادی که به خوردن خرما چندان عادت ندارند، نباید در مصرف آن افراط کنند، زیرا ممکن است به افزایش صفرا و نتیجتا به عوارضی مثل سردرد، چشم‌درد و سوزش گلو منجر شوند. کاهو، سرکه، آب انار و روغن از مصلحات خرما هستند یعنی طبع آن را تعدیل می‌کنند. گفته شده است که افراط در خوردن خرما برای دندان مضر است.
کوتاه درباره فواید و خواص خرما
یافته‌های علمی درباره برخی از فواید و خواص خرما به‌طور خلاصه چنین است:
- خرما سرشار از ترکیبات مقوی گیاهی، ویتامین‌ها و مواد معدنی است که برای رشد و سلامت انسان ضروری هستند.
- خرمای تازه گوشت نرم و قندهای ساده‌ای مثل فروکتوز و دکستروز دارد. صد گرم خرمای مجول ۲۷۷ کیلوکالری انرژی تولید می‌کند. پس از خوردن خرما، انرژی آن فورا آزاد می‌شود و بدن نیروی از دست‌رفته‌اش را بازمی‌یابد. به‌همین علت معمولا در ماه رمضان روزه را با خرما افطار می‌کنند. در روایات اسلامی نیز افطار کردن با خرما فضیلت بسیاری دارد.
- خرما غنی از فیبر خوراکی است. فیبر کلسترول مضر موجود در روده‌ها را جذب می‌کند و نتیجتاً سطح کلسترول مضر خون را کاهش می‌دهد. لذا خرما غشاء مخاط روده بزرگ را از مواد شیمیایی سرطان‌زا محافظت می‌کند.
- خرما آنتی‌اکسیدان‌های مفیدی موسوم به تانین دارد. تانین‌ها خاصیت ضدعفونی، ضدالتهاب و ضدخونریزی دارند.
خرما ضدسرطان و مفید برای بینایی
- خرما ویتامین آ نیز دارد. ویتامین آ خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد و برای سلامت بینایی ضروری است. ضمنا برای سلامت پوست و مخاط نیز سودمند است. طبق برخی پژوهش‌ها مصرف میوه‌های طبیعی غنی از ویتامین آ با سرطان ریه و دهان نیز مقابله می‌کند.
- خرما ماده‌ای موسوم به ژآگزانتین دارد که جذب لکه زرد شبکیه چشم می‌شود. برخی تحقیقات نشان داده‌اند، این ماده مانند سپری، چشم را از پرتوهای فرابنفش محافظت و با عارضه تباهی لکه زرد شبکیه که مخصوصا در سنین پیری رخ می‌دهد مقابله می‌کند.
- خرما منبع خوبی برای تامین آهن است. صد گرم خرما ۰.۹ میلی‌گرم آهن دارد. آهن از اجزای مهم هموگلوبین در گلبول‌های قرمز خون است.
- خرما پتاسیم فراوانی دارد. مثلا صد گرم خرمای مجول ۶۹۶ میلی‌گرم پتاسیم دارد. پتاسیم عنصر مهم سلول‌هاست و به تنظیم نرخ تپش قلب و فشار خون کمک می‌کند. لذا مصرف پتاسیم کافی با حملات قلبی و عروقی و سکته قلبی مقابله می‌کند.
- خرما همچنین مواد معدنی مختلفی مثل کلسیم، منگنز، مس و منیزیم دارد. کلسیم برای استحکام استخوان و دندان، کشش ماهیچه‌‌ای و انعقاد خون و انتقال پیام‌های عصبی ضروری است. منگنز از عوامل مهم در تولید آنزیم انتی‌اکسیدان سوپراکسید دیسموتاس است. مس نیز برای تولید گلبول‌های قرمز خون لازم است و منیزیم در رشد استخوان‌ها نقش مهمی دارد.
- ویتامین کا و ویتامین‌های گروه ب نیز در خرما یافت می‌شوند. خرما پیریدوکسین، نیاسین، اسید پانتوتنیک و ریبوفلاوین دارد. این ویتامین‌ها در سوخت‌وساز کربوهیدرات‌ها، پروتئین و چربی‌ها لازمند. ویتامین کا نیز در سوخت‌وساز استخوان اهمیت دارد و یکی از عوامل متعدد در انعقاد خون است.
جدول ارزش غذایی خرما
این جدول، ارزش غذایی ۱۰۰ گرم خرمای مجول و ۱۰۰ گرم خرما دگلت را نشان می‌دهد.
| ارزش غذایی | ۱۰۰ گرم خرما مجول | ۱۰۰ گرم خرما دقلت (دگلت) |
| انرژی (کیلوکالری) | ۲۷۷ | ۲۸۲ |
| کربوهیدرات‌ها (گرم) | ۷۴.۹۷ | ۷۵.۰۳ |
| پروتئین (گرم) | ۱.۸۱ | ۲.۴۵ |
| چربی کل (گرم) | ۰.۱۵ | ۰.۳۹ |
| کلسترول (میلی‌گرم) | ۰ | ۰ |
| فیبر خوراکی (گرم) | ۶.۷ | ۸ |
| قندها | ۶۶.۴۷ | ۶۳.۳۵ |
| ویتامین‌ها | ||
| فولات‌ها (میکروگرم) | ۱۵ | ۱۹ |
| ب۳ / نیاسین (میلی‌گرم) | ۱.۶۱ | ۱.۲۷۴ |
| ب۵ / اسید پانتوتنیک (میلی‌گرم) | ۰.۸۰۵ | ۰.۵۸۹ |
| ب۶ / پیریدوکسین (میلی‌گرم) | ۰.۲۴۹ | ۰.۱۶۵ |
| ب۲ / ریبوفلاوین (میلی‌گرم) | ۰.۰۶ | ۰.۰۶۶ |
| ب۱ / تیامین (میلی‌گرم) | ۰.۰۵ | ۰.۰۵۲ |
| ویتامین آ (میکروگرم) | ۷ | ۰ |
| ویتامین ث (میلی‌گرم) | ۰ | ۰.۴ |
| ویتامین کا (میکروگرم) | ۲.۷ | ۲.۷ |
| الکترولیت‌ها | ||
| سدیم (میلی‌گرم) | ۱ | ۲ |
| پتاسیم (میلی‌گرم) | ۶۹۶ | ۶۵۶ |
| مواد معدنی | ||
| کلسیم (میلی‌گرم) | ۶۴ | ۳۹ |
| مس (میلی‌گرم) | ۰.۳۶۲ | ۰.۲۰۶ |
| آهن (میلی‌گرم) | ۰.۹ | ۱.۰۲ |
| منیزیم (میلی‌گرم) | ۵۴ | ۴۳ |
| منگنز (میلی‌گرم) | ۰.۲۹۶ | ۰.۲۶۲ |
| فسفر (میلی‌گرم) | ۶۲ | ۶۲ |
| سلنیوم (میکروگرم) | – | ۳ |
| روی (میلی‌گرم) | ۰.۴۴ | ۰.۲۹ |
همان‌گونه که از جدول پیداست، میزان مواد مغذی مختلف در خرمای مجول و دگلت خیلی متفاوت نیست. مثلا خرمای مجول پتاسیم و کلسیم نسبتا بیشتری دارد، ضمنا اندکی ویتامین آ نیز در آن یافت می‌شود. در سوی دیگر، خرمای دگلت برای مثال کالری، پروتئین و فیبر نسبتا بیشتری دارد. اما همانطور که گفته شد، تفاوت آن‌ها بسیار اندک است.
هشدار: حساسیت یا آلرژی به خرما کمتر اتفاق می‌افتد. افرادی که به پالم خرما حساسیت دارند، باید از مصرف آن بپرهیزند.
نگهداری خرما
خرمای خشک یا کم‌رطوبت، در خنکای عادی اتاق و درون ظرف دربسته طوری که هوا وارد آن نشود، تا ماه‌ها سالم می‌ماند. اما خرمای مضافتی که در ایران نیز رایج‌تر است معمولا زودتر فاسد و ترشیده می‌شود و لذا بهتر است زودتر خورده شود.
مقالات مشابه: خواص میوه‌‌ها، سبزی‌ها و خوراکی‌ها