انجیر از میوه‌هایی است که نام‌شان در قرآن کریم آمده است. در روایاتی منسوب به معصومین علیهم‌السلام نیز بر فواید انجیر تاکید شده است. برای نمونه، طبق روایتی منسوب به رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم، مقابله با نقرس از جمله خواص انجیر تازه و خشک است (ماخذ). همچنین در روایتی منسوب به امام رضا علیه‌السلام می‌خوانیم که انجیر بوی بد دهان را برطرف و استخوان‌ها را محکم می‌کند و مو را می‌رویاند و بیماری را رفع می‌کند و با وجود آن نیازی به دارو نیست (ماخذ). انجیر برای رفع بواسیر نیز سودمند است. این میوه حاوی مواد معدنی، آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و ترکیبات مهم شیمیایی گیاهی است که برای سلامتی انسان بسیار مفیدند. این میوه گونه‌های مختلفی دارد که در ایران انجیر زرد و انجیر سیاه (بنفش) فراوان‌تر است. در این مطلب، برخی از خواص انجیر خشک و تازه بیان و جدول ارزش غذایی انجیر خشک و تازه ارائه می‌شود. همچنین به‌صورت کوتاه به خواص انجیر سیاه اشاره خواهدشد.
(ماخذ تصویر ابتدای مقاله: ترکیبی از paliznahal.ir و ajilsara.com)
انجیر در فرهنگ غذایی ایرانی
انجیر عمدتاً خام خورده می‌شود اما ایرانی‌ها گاهی مربای انجیر درست می‌کنند و یا انجیر را خشک می‌کنند و آن‌را همراه آجیل شب یلدا می‌خورند. انجیر خشک آجیلی با این‌که رطوبتش را از دست داده است، معمولا هنوز نرم است. اما نوعی دیگری از انجیر خشک، تقریبا سفت می‌شود و به‌همین علت آن‌را درون آب می‌اندازند تا کمی خیس بخورد و بعد آن‌را میل می‌کنند. برخی از خوراکی‌هایی که می‌توان با انجیر تهیه کرد چنین هستند:
طبع و خواص انجیر خشک و تازه در طب سنتی
به‌نوشته سایت طبایع، از نظر طب سنتی ایرانی، هم انجیر خشک و هم انجیر تازه طبع گرم و تر دارند. با این‌که انجیر خشک نیز مغذی و مفید است اما طبق توصیه طب سنتی، انجیر تازه خواص بیشتری دارد و بهتر است شیرین و شاداب باشد. ضمنا در طب سنتی انجیر زرد برای مواقع عادی و انجیر سیاه به‌عنوان دارو بیشتر توصیه شده است.
انجیر رطوبت‌بخش و برای درمان یبوست سودمند است. ضمنا انجیر نیروبخش است، لذا افرادی که تازه بیماری را پشت سر نهاده و دوران نقاهت‌شان را می‌گذرانند می‌توانند با خوردن انجیر قوای از دست رفته را بازیابند.
انجیر آرام‌بخش است و حرارت مفرط قلب را می‌کاهد. به‌همین جهت برای تقویت مغز و اعصاب و حافظه و درمان صرع و وسواس و جنون و نیز برای جلوگیری از خشم بسیار مفید است.
این میوه شگفت‌انگیز همچنین گرفتگی طحال را رفع می‌کند و برای رفع برخی ورم‌ها از جمله ورم لثه موثر است.
انجیر کلیه‌ها را گرم می‌کند، و چون طبع گرمی دارد برای سردمزاجها بسیار مناسب است. سردمزاجها می‌توانند آن‌را خشک کنند تا پاییز و زمستان نیز بتوانند از آن بهره ببرند.
آویشن، بادام درختی، گردو، شربت بالنگ و سکنجبین از مصلحات انجیر تازه هستند و طبع آن‌را بهبود می‌دهند.
عوارض احتمالی انجیر
- انجیر تازه برای معده سنگین است. پس افرادی که معده ضعیفی دارند یا دچار نفخ یا ترشی معده هستند، بهتر است انجیر خشک مصرف کنند. انجیر برای کبدهای ضعیف نیز مناسب نیست و افرادی که کبد ضعیفی دارند باید انجیر را با گردو بخورند. ضمنا افراط در خوردن انجیر برای دندان‌ها و معده‌های ضعیف مناسب نیست.
آیا خواص انجیر سیاه و زرد متفاوت است؟
مواد مغذی و خواص انجیر سیاه و انجیر زرد تقریبا مشابه است. اما انجیر سیاه خاصیت آنتی‌اکسیدانی بیشتری دارد و کلاً میوه‌هایی که رنگ تیره‌تری دارند معمولا آنتی‌اکسیدان‌ترند و لذا برای مقابله با بیماری‌های مثل سرطان بیشتر بر آن‌ها تاکید می‌شود. برای مثال، انگور سیاه نیز در مقایسه با انگور زرد آنتی‌اکسیدان‌تر است. همانطور که اشاره شد، در طب سنتی نیز بر کاربرد دارویی انجیر سیاه بیشتر تاکید شده است اما انجیر زرد نیز بسیار مقوی است.
کوتاه درباره خواص انجیر خشک و تازه
- انجیر میوه‌ای کم‌کالری است. صد گرم انجیر فقط ۷۴ کیلوکالری انرژی تولید می‌کند. اما همین میوه کم‌کالری فیبر خوراکی، مواد معدنی، ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌های متعددی دارد که برای سلامتی مفیدند.
- انجیر خشک نیز غنی از مواد معدنی، ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها است. در واقع، انجیر خشک در مقایسه با انجیر تازه انرژی، مواد معدنی و ویتامین بیشتری دارد. صد گرم انجیر خشک ۲۴۹ کیلوکالری انرژی تولید می‌کند.
- انجیر تازه به‌ویژه انجیر بنفش آنتی‌اکسیدان‌هایی مثل کاروتن، تانین و کلروژنیک دارد که میزان آنتی‌اکسیدانی آن‌ها با سیب قابل مقایسه است.
- انجیر تازه نیز ویتامین‌های آنتی‌اکسیدان قابل‌توجهی دارد که ویتامین آ، ویتامین ای و ویتامین کا از آن جمله‌اند. این ترکیبات گیاهی شیمیایی رادیکال‌های آزاد مضر را از خون می‌زدایند و بدین‌وسیله از سرطان‌ها، دیابت، زوال عصبی و عفونت‌ها جلوگیری می‌کنند.
- مطالعات نشان داده‌اند که اسید کلروژنیک موجود در انجیر سطح قند خون را کاهش می‌دهد و میزان گلوکز خون را در مبتلایان به دیابت نوع ۲ کنترل می‌کند.
- انجیر خشک و انجیر تازه حاوی ویتامین‌های گروه ب هستند که نیاسین، پیریدوکسین، فولات‌ها و اسید پانتوتنیک از آن جمله‌اند. این ویتامین‌ها در سوخت‌وساز کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها نقش مهمی دارند.
- انجیر خشک منبع بسیارخوب مواد معدنی مثل کلسیم، مس، پتاسیم، منگنز، آهن، سلنیوم و روی است. صد گرم انجیر خشک ۶۸۰ میلی‌گرم پتاسیم، ۱۶۲ میلی‌گرم کلسیم و ۲.۰۳ میلی‌گرم آهن دارد. پتاسیم از اجزای مهم سلولی و مایعات بدن است که به تپش قلب و فشار خون را تنظیم می‌کند. مس برای تولید گلبول‌های قرمز خون لازم است و آهن نیز برای تشکیل گلبول‌های قرمز خون و نیز اکسایش سلولی ضروری است.
جدول ارزش غذایی و خواص انجیر خشک و انجیر تازه
در این جدول، ارزش غذایی ۱۰۰ گرم انجیر خشک و ۱۰۰ گرم انجیر تازه ذکر شده است.
| ارزش غذایی | انجیر خشک | انجیر تازه |
| انرژی (کیلوکالری) | ۲۴۹ | ۷۴ |
| کربوهیدرات‌ها (گرم) | ۶۳.۹ | ۱۹.۱۸ |
| پروتئین (گرم) | ۳.۳ | ۰.۷۵ |
| چربی کل (گرم) | ۰.۹۲ | ۰.۳۰ |
| کلسترول (میلی‌گرم) | ۰ | ۰ |
| فیبر خوراکی (گرم) | ۹.۸ | ۲.۹ |
| قندها (گرم) | ۴۷.۹ | ۱۶.۲۶ |
| ویتامین‌ها | ||
| ب۹ / فولات‌ها (میکروگرم) | ۹ | ۶ |
| ب۳ / نیاسین (میلی‌گرم) | ۰.۶۱۹ | ۰.۴ |
| ب۵ / اسید پانتوتنیک (میلی‌گرم) | ۰.۴۳ | ۰.۳۰ |
| ب۶ / پیریدوکسین (میلی‌گرم) | ۰.۱۰۶ | ۰.۱۱۳ |
| ب۲ / ریبوفلاوین (میلی‌گرم) | ۰.۰۸۲ | ۰.۰۵۰ |
| ب۱ / تیامین (میلی‌گرم) | ۰.۰۸۵ | ۰.۰۶۰ |
| ویتامین آ (میکروگرم) | ۰ | ۷ |
| ویتامین ث (میلی‌گرم) | ۱.۲ | ۲ |
| ویتامین ای (میلی‌گرم) | ۰.۳۶ | ۰.۱۱ |
| ویتامین کا (میکروگرم) | ۱۵.۶ | ۴.۷ |
| الکترولیت‌ها | ||
| سدیم (میلی‌گرم) | ۱۰ | ۱ |
| پتاسیم (میلی‌گرم) | ۶۸۰ | ۲۳۲ |
| مواد معدنی | ||
| کلسیم (میلی‌گرم) | ۱۶۲ | ۳۵ |
| مس (میلی‌گرم) | ۰.۲۹ | ۰.۰۷ |
| آهن (میلی‌گرم) | ۲.۰۳ | ۰.۳۷ |
| منیزیم (میلی‌گرم) | ۶۸ | ۱۷ |
| منگنز (میلی‌گرم) | ۰.۵۱ | ۰.۱۲۸ |
| فسفر (میلی‌گرم) | ۶۸۰ | ۱۴ |
| سلنیوم (میکروگرم) | ۰.۶ | ۰.۲ |
| روی (میلی‌گرم) | ۰.۶۶ | ۰.۱۵ |
انجیر خشک چون رطوبتش را از دست داده است سبک‌تر است و لذا ۱۰۰ گرم انجیر خشک در مقایسه با ۱۰۰ گرم انجیر تازه کالری، پروتئین و مواد مغذی نسبتا بیشتری دارد اما همانطور که پیش‌تر نیز اشاره شد، در طب سنتی ایرانی خوردن انجیر تازه بیش از انجیر خشک توصیه شده است. اما انجیر خشک نیز همچنان ارزش غذایی بسیاری دارد. باتوجه به جدول درمی‌یابیم که ۱۰۰ گرم انجیر تازه در مقایسه با ۱۰۰ گرم انجیر خشک ویتامین آ بیشتری دارد و ویتامین ب۶ و ویتامین ث آن نسبتا بیشتر است.
نحوه نگهداری انجیر تازه و خشک
انجیر سبز هنوز نارس است و طعم تلخی دارد. انجیر تازه نسبتا زود می‌پژمرد و معمولا ۲ تا ۳ روز در یخچال می‌ماند. لذا باید به‌اندازه خریداری شود تا زودتر مصرف شود. اگر آن‌ها را درون کیسه دربسته بگذرارید و در فریزر و در رطوبت بالا نگه دارید بیشتر دوام می‌آورند. اما انجیر خشک مقاوم‌تر است و ۶ تا ۸ ماه سالم می‌ماند.
هشدار: از برگ انجیر و از انجیر کال شیرابه‌ای تراش می‌کند که در صورت برخورد با پوست ممکن است آن‌را بسوزاند. شیرابه انجیر کال و برگ انجیر ترکیباتی مثل فوروکومارینس و ۵-MOP دارد که گاهی تحریک‌کننده‌اند و سبب بروز حساسیت‌ها یا آلرژی‌هایی ی‌شوند که اگر درمان نشوند، در آن بخش از پوست جوش‌های آزاردهنده‌ای ایجاد می‌کنند. ضمنا افرادی که به انجیر حساسیت دارند، ممکن است پس از خوردن این میوه دچار تهوع، اسهال و التهاب پوست و مخاط شوند.
مقالات مشابه: خواص میوه‌‌ها، سبزی‌ها و خوراکی‌ها