خواص ترخون خام و پخته و خشک: ترخون سبزی معطری است که می‌توان آن‌را خام، پخته یا خشک خورد. ترخون خاصیت بی‌حس‌کنندگی دارد و لذا می‌تواند درد دندان و لثه را تسکین دهد. ضمنا اشتها را افزایش می‌دهد و برای قلب و عروق نیز مفید است. اما افراط در مصرف ترخون مضر است. همچنین توصیه شده است کسانی که به‌هر علت خونریزی دارند، ترخون نخورند. در این مقاله، خواص ترخون بیان می‌شود. سپس به عوارض احتمالی آن اشاره و بعد، جدول ارزش غذایی ترخون خشک ارائه می‌شود.
ترخون در غذاهای ایرانی
ترخون در سبد سبزی‌خوردن ایرانی‌ها جایگاه خاصی دارد. این سبزی خوش‌طعم و خوش‌عطر در برخی از غذاهای ایرانی مثل آش‌ها و پلوها به‌کار می‌رود. در غذاهایی مثل شامی‌پلو (دستور پخت) حتی از ترخون خشک نیز استفاده می‌شود.
خواص ترخون در طب سنتی ایرانی
طبع ترخون در طب سنتی ایرانی، گرم و خشک است. جویدن ترخون دهان را خوش‌بو می‌کند. ترخون رطوبت بدن را خشک می‌کند لذا افراد لاغر باید در مصرف آن احتیاط کنند. از دیدگاه طب سنتی، ترخون برای درمان بی‌خوابی افراد سوداوی‌مزاج موثر است و این افراد می‌توانند ترخون را خشک کنند و روی غذا بریزند و بخورند اما نباید در مصرف ترخون زیاده‌روی کنند. عسل، کرفس و رازیانه از مصلحات ترخون هستند و طبع آن‌را اصلاح می‌کنند (ماخذ).
هشدار: ترخون خون را رقیق می‌کند و از لخته شدن خون جلوگیری می‌کند. لذا کسانی که به هر علت دچار خونریزی هستند، بهتر است از مصرف ترخون بپرهیزند یا پیش از مصرف حتما با پزشک متخصص مشورت کنند.
کوتاه درباره خواص ترخون
- در طب سنتی برخی کشورها ترخون برای تحریک اشتها و درمان بی‌اشتهایی عصبی، سوء هاضمه و سکسکه به‌کار می‌رود.
- ترخون مسکن ملایمی است که به کاهش تشویش و اضطراب کمک می‌کند. ضمنا برای خواب راحت در شب نیز مفید است.
- روغن اوژنول ترخون می‌تواند در دندان‌پزشکی به‌عنوان بی‌حس‌کننده موضعی و نیز برای ضدعفونی کردن دندان جهت کاهش درد آن به‌کار رود.
- ترخون سرشار از پتاسیم و ویتامین آ است و این دو ماده برای سلامت چشم مفید هستند.
- ترخون حاوی چند نوع روغن مهم موسوم به استراگول، سینوئل، اوسیمن و فلاندرین است.
- مطالعات علمی نشان داده‌اند که ترکیبات پلی‌فنولیک موجود در ترخون به کاهش سطح قند خون کمک می‌کند.
- ترخون تازه یکی از بهترین منابع غذایی آنتی‌اکسیدان است.
- ترخون منبعی غنی از ویتامین ث، ویتامین آ و ویتامین‌های گروه ب مثل فولات‌ها، پیریدوکسین، نیاسین و ریبوفلاوین است که خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارند و در سوخت‌وساز آنزیم‌ها موثرند.
- ترخون منبع خوبی برای تامین مواد معدنی از جمله کلسیم، منگنز، آهن، منیزیم، مس، پتاسیم و روی است. منگنز از عوامل لازم برای تولید آنزیم آنتی‌اکسیدان سوپراکسید دیسموتاس است. آهن نیز برای تنفس سلولی و تولید گلبول‌های خون ضروری است.
در ادامه، برخی از خواص ترخون با توضیحات بیشتری بیان می‌شوند.
ترخون خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد
ترخون خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد و لذا با رادیکال‌های آزاد مقابله می‌کند. رادیکال‌های آزاد در اثر سوخت‌وساز در بدن تولید می‌شوند و به سلول‌ها آسیب می‌زنند. لذا باید سریعا دفع شوند. مطالعات نشان داده‌اند که روغن ترخون رادیکال‌های آزاد را می‌زداید.
ترخون برای تسکین دندان‌درد خوب است
در طب سنتی برخی کشورها ترخون از دیرباز برای تسکین درد دندان تجویز می‌شده است. برای بی‌حس کردن دهان و کاهش درد دندان ترخون را می‌جویدند. هم ترخون و هم میخک ماده‌ای موسوم به اوژنول دارند که بی‌حسی موضعی ایجاد می‌کند. ترخون همچنین برای کاهش درد لثه نیز که معمولا هنگام دندان‌درد ایجاد می‌شود، مفید ست.
ترخون برای دستگاه گوارش مفید است
ترخون از دیرباز برای تقویت دستگاه گوارش به‌کار می‌رفته است، زیرا به تولید صفرا در کبد کمک می‌کند. لذا نه‌تنها قدرت هضم طبیعی را افزایش می‌دهد بلکه مشکلات رایج گوارشی مثل سوء هاضمه را رفع می‌کند. در برخی شیوه‌های درمان سنتی برای نابود کردن کرم روده نیز از ترخون استفاده می‌شده است.
ترخون برای قلب مفید است
مطالعات آزمایشگاهی نشان داده‌اند که برخی ترکیبات موجود در ترخون از چسبیدن پلاکت‌های خون به دیواره رگ‌ها جلوگیری می‌کنند. درنتیجه، جلوی ایجاد لخته‌های خون در رگ‌های کوچک قلب و مغز را می‌گیرند و بدین‌سان از حملات و سکته‌های قلبی و مغزی پیش‌گیری می‌کنند.
جدول ارزش غذایی و خواص ترخون خشک
در این جدول، ارزش غذایی ۱۰۰ گرم ترخون خشک ارائه شده است.
| ارزش غذایی | ۱۰۰ گرم ترخون خشک |
| انرژی (کیلوکالری) | ۲۹۵ |
| کربوهیدرات‌ها (گرم) | ۵۰.۲۲ |
| پروتئین (گرم) | ۲۲.۷۷ |
| چربی کل (گرم) | ۷.۲۴ |
| کلسترول (میلیگرم) | ۰ |
| فیبر خوراکی (گرم) | ۷.۴ |
| ویتامین‌ها | |
| فولات‌ها (میکروگرم) | ۲۷۴ |
| نیاسین (میلیگرم) | ۸.۹۵ |
| پیریدوکسین (میلیگرم) | ۲.۴۱ |
| ریبوفلاوین (میلیگرم) | ۱.۳۳۹ |
| تیامین (میلیگرم) | ۰.۲۵۱ |
| ویتامین آ (واحد) | ۴۲۰۰ |
| ویتامین ث (میلیگرم) | ۵۰ |
| الکترولیت‌ها | |
| سدیم (میلیگرم) | ۶۲ |
| پتاسیم (میلیگرم) | ۳۰۲۰ |
| مواد معدنی | |
| کلسیم (میلیگرم) | ۱۱۳۹ |
| مس (میلیگرم) | ۰.۶۷۷ |
| آهن (میلیگرم) | ۳۲.۳۰ |
| منیزیم (میلیگرم) | ۳۴۷ |
| منگنز (میلیگرم) | ۷.۹۶۷ |
| سلنیوم (میکروگرم) | ۴.۴ |
| روی (میلیگرم) | ۳.۹ |
هشدار: عوارض احتمالی ترخون
- روغن استراگول موجود در ترخون ممکن است پوست برخی افراد را تحریک کند یا بخاراند.
- مصرف بی‌رویه ترخون ممکن است سبب ایجاد غده‌هایی در کبد شود. لذا توصیه شده است که ترخون هر بار در مقادیر کم مصرف شود.
- از نظر طب سنتی ایرانی، ترخون اگر بیش از حد مصرف شود، نفاخ است. ضمنا طبع ترخون بسیار گرم است و لذا افراط در خوردن آن برای افراد گرم‌مزاج مضر است. ترخون همچنین سبب خشونت سینه می‌شود.(ماخذ).
نگهداری ترخون
- ترخون تازه عطر و طعم قوی‌تری دارد و مغذی‌تر است. برگ تازه ترخون را با آب روان بشویید. بعد با کاغذ یا پارچه تمیز، خیسی آن‌را بگیرید. اگر قرار است به‌زودی آن‌را بخورید، نگهداری آن در یخچال ایرادی ندارد اما اگر بیشتر در یخچال بماند می‌پژمرد. اما ترخون خشک اگر در ظرف دربسته و در جای خنک و تاریک نگهداری شود، تا شش ماه سالم می‌ماند.
ماخذ تصویر ابتدای مقاله: tabaye.ir
مقالات مشابه:
- سبزی آش چیست: آشنایی با سبزی آش‌های ایرانی
- بهترین روش پخت سبزیجات: آب‌پز، بخارپز، خام یا سرخ‌کرده؟
- خواص گل کلم
- خواص ترب کوهی
- خواص پیاز قرمز سفید و زرد
- خواص کلم سفید و قرمز
- خواص کاهو
- خواص نخود پخته سفید
- خواص اسفناج
- خواص کدو سبز
- خواص ترخون و فواید آن در طب سنتی
- خواص فلفل دلمه سبز، زرد، قرمز
- خواص گیاه و دانه خردل
- خواص کدو حلوایی پخته و خام
- خواص تخم گشنیز
- خواص هویج
- جلوگیری از اسراف غذا: راه‌کارهای پرهیز از دور ریز مواد غذایی
- خواص ادویه: دارچین، زردچوبه، زعفران، زنجبیل، فلفل تند، فلفل سیاه و هل