دکتر چان، کارشناس تغذیه پلی‌کلینیک SHP می‌گوید، آبمیوه تازه ویتامین، مواد معدنی و ترکیبات گیاهی مفیدی دارد اما مواد مفید و مغذی آن کمتر از میوه کامل است. درخصوص مقایسه آب سبزیجات با سبزیجات کامل نیز موضوع چنین است. ضمنا میوه و سبزی کامل فیبر بیشتری دارد و گزینه سالم‌تری است. برخی افراد برای لاغری یا به علل دیگر، به رژیم مایعات و آبمیوه روی می‌آورند، یعنی جز آب آشامیدنی و آبمیوه و آب سبزیجات چیز دیگری نمی‌خورند. رژیم مایعات در طولانی‌مدت برای بدن مضر است و عوارض گوناگونی دارد. در این مطلب، به عوارض رژیم مایعات و آبمیوه اشاره می‌شود. همچنین درباره عوارض رژیم مایعات در دوران بارداری و عوارض احتمالی آبمیوه برای سالمندان نکاتی بیان خواهدشد.
مضرات و عوارض رژیم مایعات و رژیم آبمیوه و آب‌سبزی
وقتی آبِ میوه را می‌گیرد، پوسته و بافت‌های داخلی میوه و اصطلاحا پالپ آن دور ریخته می‌شود، غافل از این‌که این قسمت‌ها فیبر فراوانی دارند و گاهی ویتامین‌ها، مواد معدنی و ترکیبات گیاهی موجود در پوست و گوشت میوه بیشتر از آب آن است. فیبر برای دستگاه گوارش بسیار مفید است و با دیابت، بیماری‌های قلبی، آرتروز روماتیسمی، یبوست و سرطان روده بزرگ مقابله می‌کند. فیبرها دو نوعند: فیبر حل‌شدنی و فیبر حل‌ناشدنی. میوه‌ها و سبزی‌ها فیبر حل‌شدنی فراوانی دارند. البته نوشیدن آبمیوه نیز خالی از فایده نیست اما همانطور که گفته شد میوه و سبزی کامل مزایای بیشتری دارد.
معایب رژیم مایعات و آبمیوه به‌جای میوه و سبزی کامل
- وقتی آب میوه یا سبزی را می‌گیرید و مابقی آن را دور می‌اندازید، فیبر فراوانی را از دست می‌دهید.
- آبمیوه ممکن است کالری قندی زیادی داشته باشند.
- آب میوه تازه اگر مدت زیادی بماند و فوراً خورده نشود، باکتری‌های مضری را در خود پرورش می‌دهد که سبب مسمویت غذایی می‌شود.
- گرفتن آب میوه و سبزی نیازمند ملاحظات بهداشتی بیشتری است. اگر دستگاه آب‌میوه‌گیری تمیز نباشد، آلودگی آن به آب میوه و سبزی نیز منتقل می‌شود.
خطرات و عوارض رژیم مایعات و آبمیوه برای دوران بارداری
خانم‌های باردار بهتر است به‌جای آبمیوه و آب‌سبزی، خود میوه یا سبزی را بخورند، چون همانطور که گفته شد، آبِ میوه و سبزی باید در محیط تمیز و با دستگاه تمیز تهیه شود و زودتر خورده شود تا آلودگی باکتریایی به‌آن راه نیابد. اما اگر آبمیوه، تازه است و مطمئنید که در شرایط بهداشتی تهیه شده است، خوردن گاه‌به‌گاه آن اشکالی ندارد.
عفونت باکتریایی در آبمیوه ممکن است سلامت مادر، جنین و نوزاد را به خطر بیاندازد.
ضمنا خانم‌های باردار نباید در مصرف آب پرتقال افراط کنند، زیرا آب پرتقال ویتامین ث فراوانی دارد که ممکن است سبب سوزش معده یا ناراحتی گوارشی شود. ضمنا آب پرتقال اسید قوی و تندی دارد که ممکن است به دندان‌ها آسیب بزند.
خطرات احتمالی و عوارض رژیم مایعات برای سالمندان
سالمندانی که سیستم ایمنی‌شان ضعیف است باید در مصرف آبمیوه تازه احتیاط کنند و از بهداشتی بودنش مطمئن باشند. آن‌ها می‌توانند هر روز یک وعده آبمیوه تازه بخورند. سالمندانی که دیابت دارند، باید در خوردن آب میوه‌های شیرین محتاط باشند. مثلا می‌توانند هر بار آب چند میوه و سبزی مناسب را با هم بگیرند، زیرا برخی میوه‌ها قند بیشتری دارند و برخی دیگر قند خون را کاهش می‌دهند و اگر با هم ترکیب شوند، تعادل قند خون را به‌هم نمی‌زنند. آب سیب، بلوبری، هویج و اسفناج از جمله میوه‌ها و سبزی‌های مناسب برای سالمندان هستند.
پرسش و پاسخ درباره عوارض رژیم مایعات و آبمیوه به‌جای میوه و سبزی کامل
گاهی درباره فواید رژیم غذایی صرفاً آب‌میوه‌ای ادعاهایی مطرح می‌شود که عمدتاً نادرست هستند. در ادامه، نادرستی این ادعاها در قالب پرسش و پاسخ توضیح داده می‌شود.
آیا رژیم مایعات و آبمیو برای کاهش وزن مفید است؟
انسان زمانی وزن کم می‌کند که کالری مصرفی او بیش از کالری دریافتیش باشد. مثلا اگر روزانه با نوشیدن آبمیوه ۱۲۰۰ کیلوکالری انرژی دریافت کنید و ۱۷۰۰ کیلوکالری انرژی بسوزانید، به‌تدریج وزن‌تان کم می‌شود. اما رژیم صرفاً مبتنی بر آبمیوه را نمی‌توان مدت طولانی ادامه داد. لذا کاهش وزن ناشی از آن نیز موقتی خواهدبود.
کسانی که فقط آبمیوه می‌نوشند و هیچ غذای دیگری نمی‌خورند، تعادل رژیم غذایی‌شان را به‌هم می‌زنند، زیرا از فیبر، پروتئین و دیگر مواد مغذی لازم بی‌بهره می‌مانند. نتیجتاً در بلندمدت به عوارض گوناگونی مثل سوء تغذیه، افزایش قند خون و تحلیل رفتن ماهیچه‌ها دچار می‌شوند. بخش قابل‌توجهی از مواد مغذی میوه‌ها در پوست و پوست یا بافت آن‌هاست که متاسفانه اکثراً پس از گرفتن آب میوه، دور ریخته می‌شوند. ضمنا کسانی که فقط آبمیوه می‌نوشند، از خوردن غذاهای مفید و مغذی مثل برنج، گوشت و غلات محروم می‌مانند. پس افراد به‌جای رو آوردن به رژیم‌‌های غذایی افراطی، باید رژیم متعادلی را در پیش بگیرند.
توصیه مهم دین‌مان را فراموش نکنیم: تا گرسنه نشدید غذا نخورید و پیش از آن‌که کاملا سیر شوید، از غذا خوردن دست بکشید.
آیا رژیم مایعات و آبمیوه بدن را سم‌زدایی می‌کند؟
این ادعا شاهد و سند علمی ندارد. کار سم‌زدایی بدن را اندام‌هایی مثل کبد و کلیه‌ها انجام می‌دهند. این اندام‌ها طی فرآیندی طبیعی سموم را از بدن دفع می‌کنند. وقتی شخص فقط آبمیوه می‌خورد، بدن او برای تامین انرژی موردنیازش ذخیره گلیکوژن خود را می‌سوزاند و نتیجتا آب بدن کاهش می‌یابد. آب‌میوه‌خوری افراطی گاهی عوارض جانبی نیز دارد که کمبود انرژی، سردرد، بی‌حوصلگی، افت قند خون و یبوست از آن جمله است.
آیا بدن مواد مغذی آبمیوه و آب سبزیجات را بهتر از میوه و سبزی کامل جذب می‌کند؟
هیچ‌یک از شواهد علمی این ادعا را تایید نمی‌کنند. دستگاه گوارش انسان طوری آفریده شده است که بتواند مواد مغذی را از غذاهای مختلف استخراج کند. میوه‌ها و سبزی‌های سرشار از فیبر نیز از این قاعده مستثنی نیستند. در واقع، فیبر در هضم و دفع غذا نقش مهمی دارد و لذا برای سلامتی دستگاه گوارش و روده‌ها ضروری است. یبوست تنها یکی از پیامدهای کمبود فیبر است.
آیا نرم‌نوش یا اسموتیِ میوه و سبزی تمام خواص میوه و سبزی کامل را داراست؟
شاید عده‌ای تصور کنند که چون در نرم‌نوش یا اسموتی، از پالپ و فیبر میوه یا سبزی نیز استفاده می‌شود، پس خواص اسموتی با خواص میوه یا سبزی کامل یکسان است. در پاسخ باید گفت که خود فرآیند تجزیه و هضم میوه‌ها و سبزی‌های فیبردار در معده و روده برای سلامتی مفید است. لذا خوردن میوه و سبزی کامل از خوردن اسموتی مفیدتر و سالم‌تر است.
آیا افرادی که داروی ضدانعقاد خون مصرف می‌کنند نباید آب اسفناج و آب کلم بخورند؟
بله، مصرف بی‌رویه اسفناج و کلم برای افرادی که داروی ضدانعقاد خون می‌خورند، مضر است. اما بالعکس، افرادی که خون‌شان بیش از حد رقیق است و داروی انعقاد خون می‌خورند، می‌توانند اسفناج و کلم یا آب آن‌دو را مصرف کنند.
نکته پایانی درباره روش صحیح تهیه آبمیوه و آب سبزیجات
همانطور که گفته شد، رژیم مایعات، بویژه در درازمدت اصلاً راهکار درستی نیست. میوه کامل و سبزی کامل از آبمیوه و آب سبزیجات سالم‌تر و مغذی‌تر است. اما اگر خواستید گاهی آبمیوه یا آب سبزیجات مصرف کنید چند نکته را مدنظر داشته باشید:
- میوه و سبزی را خوب بشویید تا آلودگی‌‌ها یا احتمالا سموم ضدآفت آن‌ها برطرف شود.
- همیشه از دستگاه آب‌میوه‌گیری تمیز استفاده کنید و پس از اتمام کار، فوراً محفظه آب‌میوه‌گیری را بشویید و تمیزش کنید.
- سبزی‌هایی را که کمتر دوست دارید، با سبزی‌های موردعلاقه‌تان مخلوط کنید و بعد آب‌شان را بگیرید تا از فواید هر دو بهره ببرید.
- هر روز آبمیوه یکسانی ننوشتید. میوه‌ها و سبزی‌های مختلف، خواص و مواد مفید مختلفی دارند.
- بعد از آن‌که آبِ میوه را گرفتید، پوسته داخلی و گوشته میوه یا سبزی را دور نریزید. می‌توانید بخشی از آن‌ها را به آبمیوه اضافه کنید و یا با آن‌ها سوپ و خوراک تهیه کنید. همانطور که گفته شد، بافت‌های باقی‌مانده میوه و سبزی و اصطلاحا پالپ میوه، مواد مغذی فراوانی دارند و حیف است دور ریخته شوند.
- با افزودن موادی مثل پودر زنجبیل یا تخم کتان می‌توانید ارزش غذایی آبمیوه را افزایش دهید.
- بعد از آن‌که آبِ میوه یا سبزی را گرفتید، زودتر آن را بخورید. آب میوه و سبزی اگر مدتی طولانی در معرض هوا بمانند، ارزش غذایی‌شان را از دست می‌دهد و ممکن است باکتری‌های مضر در آن‌ها رشد کنند.
مطلب پیشنهادی: راه‌کارهای جلوگیری از اسراف غذا