خواص هویج پخته و خام: هویج برای درمان بیماری‌های کلیوی و سلامت پوست و نیز برای سلامت کبد و ریه‌ها سودمند است. هویج گونه‌ها و رنگ‌های مختلفی دارد. بذر هویج نارنجی که امروزه در ایران رایج‌تر است، ظاهرا بعدها وارد کشورمان شده است. هویج اصیل ایرانی زرد است و به‌آن زردک می‌گویند که طبق گفته برخی منابع طبی خواص بیشتری دارد، اما پرداختن به‌آن مجال دیگری می‌طلبد. لذا در این مطلب، فقط به خواص هویج پخته و خام نارنجی اشاره می‌شود. ضمنا به خواص هویج در طب سنتی اشاره و سپس جدول ارزش غذایی هویج ارائه خواهدشد.
هویج در غذاهای ایرانی
هویج در فرهنگ غذایی ایران جایگاه ویژه‌ای دارد و غذاهای متعددی را می‌توان یافت که هویج جزء اصلی آن است. بسیاری از ایرانی‌ها هویج خام و آب‌هویج را دوست دارند. لذا در چند نوع سالاد از هویج خام خلال یا رنده شده بهره می‌برند مربای هویج نیز گاهی سر سفره ایرانی‌ها ظاهر می‌شود. برخی از غذاها و خوراکی‌هایی که با هویج درست می‌شوند چنین هستند:
- آش چوربا کدو و هویج (دستور پخت)
- خورش هویج (دستور پخت)
- حلوا هویج (دستور پخت)
- ترشی هویج (دستور تهیه)
- شامی هویج (دستور پخت)
- پلو بِه و هویج (دستور پخت)
- کوکو کلم با هویج (دستور پخت)
- سوپ هویج (دستور پخت)
- سوپ هویج و شلغم (دستور پخت)
- سوپ قارچ و هویج (دستور پخت)
- پوره مرغ و هویج (دستور پخت)
خواص هویج پخته و خام در طب سنتی ایرانی
از نظر طب سنتی ایرانی (ماخذ)، طبع هویج گرم و تر است. هویج استخوان‌ها، معده و سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند، برای سلامت دهان و دندان مفید است و چون ویتامین آ فراوانی دارد، سموم مختلفی را از بدن خارج می‌کند. هویج چون بتاکاروتن دارد، برای سلامت و پاک‌سازی ریه‌ها و جلوگیری از پیشرفت مشکلات تنفسی مفید است. ضمنا هویج بیماری‌های قلبی و عروقی را می‌کاهد.
از نظر طب سنتی، هویج پخته بهتر از هویج خام است زیرا هویج در اثر گرما، بتاکاروتن بیشتری آزاد می‌کند و ضمنا مواد مغذی هویج پخته بهتر جذب بدن می‌شود. بتاکاروتن برای سیستم ایمنی و تقویت بینایی مفید است.
انیسون و ادویه‌های گرم از مصلحات هویج هستند.
در کشورمان هویج سیاه یا بنفش نیز کشت می‌شود که خواص و مواد مغذی کم‌وبیش مشابهی دارد اما مواد آنتی‌اکسیدان آن بیشتر است و لذا خاصیت ضدسرطانی و ضدعفونت بیشتری دارد.
کوتاه درباره خواص هویج (پخته و خام)
- هویج شیرین و ترد سرشار از مواد آنتی‌اکسیدان، ویتامین‌ها و فیبر خوراکی است. صد گرم هویج ۴۱ کیلوکالری انرژی تولید می‌کند و کمی چربی هم دارد اما فاقد کلسترول است.
- هویج در درمان یا تخفیف سرفه‌های شدید، آسم و دفع کرم بسیار موثر است. ضمنا قند خون را تنظیم و از افزایش سطح قند خون جلوگیری می‌کند، اما نباید بی‌رویه مصرف شود چون در این‌صورت قند خون را ناگهان کاهش می‌دهد و ممکن است سبب بیهوشی یا سیاهی رفتن چشم شود.
- هویج منبع خوبی برای تامین کاروتن‌ها و ویتامین آ است. این ترکیبات با سرطان پوست، ریه و دهان مقابله می‌کنند.
- در بدن انسان کاروتن‌ها در سلول‌های کبد به ویتامین آ تبدیل می‌شوند. هویج حاوی بتاکاروتن است که از قوی‌ترین آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی محسوب می‌شود و رادیکال‌های آزاد مضر را از بدن می‌زداید. ضمنا مثل ویتامین آ برای سلامت چشم، حفظ یکپارچگی بافت‌های پوششی و رشد انسان مفید است.
- هویج تازه ویتامین ث نیز دارد. ویتامین ث آنتی‌اکسیدان محلول و برای سلامت بافت‌های پیوندی، دندان‌ها و لثه مفید است. ویتامین ث چون خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد، رادیکال‌های آزاد مضر را نابود و نتیجتاً با برخی بیماری‌ها و سرطان‌ها مقابله می‌کند.
- ویتامین‌های گروب ب مثل اسیدفولیک، پیریدوکسین، تیامین و اسید پانتوتنیک نیز در هویج فراوانند. این ویتامین‌ها از عوامل موثر در تولید آنزیم‌ها طی سوخت‌وساز گوهرمایه در بدن هستند.
- هویج مواد معدنی مختلفی دارد که مس، کلسیم، پتاسیم، منگنز و فسفر از آن جمله‌اند. پتاسیم از اجزای مهم در سلول‌ها و مایعات بدن است که نرخ تپش قلب و فشار خون را تنظیم و با اثر تنش‌زای سدیم مقابله می‌کند. منگنز نیز در تولید آنزیم آنتی‌اکسیدان سوپر دیسموتاس موثر است.
جدول ارزش غذایی هویج پخته و خام
این جدول، ارزش غذایی ۱۰۰ گرم هویج خام را نشان می‌دهد. میزان ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در هویج پخته و خام تفاوت چندانی ندارند.
| ارزش غذایی | ۱۰۰ گرم هویج خام |
| انرژی (کیلوکالری) | ۴۱ |
| کربوهیدرات‌ها (گرم) | ۹.۵۸ |
| پروتئین (گرم) | ۰.۹۳ |
| چربی کل (گرم) | ۰.۲۴ |
| کلسترول (میلی‌گرم) | ۰ |
| فیبر خوراکی (گرم) | ۲.۸ |
| قندها | ۴.۷۴ |
| ویتامین‌ها | |
| فولات‌ها (میکروگرم) | ۱۹ |
| ب۳ / نیاسین (میلی‌گرم) | ۰.۹۸۳ |
| ب۵ / اسید پانتوتنیک (میلی‌گرم) | ۰.۲۷۳ |
| ب۶ / پیریدوکسین (میلی‌گرم) | ۰.۱۳۸ |
| ب۲ / ریبوفلاوین (میلی‌گرم) | ۰.۰۵۸ |
| ب۱ / تیامین (میلی‌گرم) | ۰.۰۶۶ |
| ویتامین آ (میکروگرم) | ۸۳۵ |
| ویتامین ث (میلی‌گرم) | ۵.۹ |
| ویتامین ای (میلی‌گرم) | ۰.۶۶ |
| ویتامین کا (میکروگرم) | ۱۳.۲ |
| الکترولیت‌ها | |
| سدیم (میلی‌گرم) | ۶۹ |
| پتاسیم (میلی‌گرم) | ۳۲۰ |
| مواد معدنی | |
| کلسیم (میلی‌گرم) | ۳۳ |
| مس (میلی‌گرم) | ۰.۰۴۵ |
| آهن (میلی‌گرم) | ۰.۳ |
| منزیم (میلی‌گرم) | ۱۲ |
| منگنز (میلی‌گرم) | ۰.۱۴۳ |
| فسفر (میلی‌گرم) | ۳۵ |
| سلنیوم (میلی‌گرم) | ۰.۱ |
| روی (میلی گرم) | ۰.۲۴ |
خرید و نگهداری هویج
هویج تازه سفت است. هویج اگر بیش از حد در معرض آفتاب باشد رنگش در اطراف برگ‌ها به سبز تغییر می‌یابد. البته این بر سلامت هویج تاثیر نامطلوب نمی‌نهد. اما مزه شیرین هویج را کاهش می‌دهد. گاهی چندشاخه شده یا پیچیده شدن هویج نشانه بیماری آن است و لذا حتی‌الامکان از خرید آن بپرهیزید. هویج را در خانه با آب سرد بشویید تا اگر آلودگی یا سموم داشت پاک شود. هویج ۱ تا ۲ هفته در یخچال تازه می‌ماند. اما دمای یخچال را کمتر از ۲ درجه سانتی‌گراد با رطوبت بالا تنظیم کنید تا تازه بماند.
مقالات مشابه: خواص میوه‌‌ها، سبزی‌ها و خوراکی‌ها